Bir zamanlar “ses”, CD-ROM ülkesinin tek vatandaşıydı. Ses bu ülkede yapayalnız yaşıyordu ve bir gün ülke dışına çıkmaya karar verdi. Çok geçmeden yolu World Wide Web’e düştü. Fakat çok büyük olması ve indirme sürelerini çok uzatması yüzünden World Wide Web’de işlerin aksamasına neden olduğunu fark etti. Herkesi mutlu edebilmek için karakterini değiştirerek MIDI ve MP3 formatlarına büründü. O artık sıkıcı bir arka plan müziği değildi, çünkü bu yeni haliyle kullanımı çok daha rahattı ve artık geri bildirim, öğrenme ve geliştirme amaçlarıyla kullanılıyordu. Ve daha da önemlisi Web artık gerçekten insanlara mutluluk veren bir yer haline gelmişti.


Sonra sesin kendisinden çok daha büyük olan kuzeni ortaya çıktı. Onu hepiniz video adıyla tanıyorsunuz. Video gerçekten de büyüktü (burada popülariteden değil, bant genişliği’nden bahsediyoruz). Ayrıca video müşkülpesent bir yapıya sahipti; çünkü videoların bazıları sadece QuickTime’la, bazıları sadece Windows Media Player’la, bazıları da sadece RealPlayer’la çalışıyordu. Video, bir Web tasarımcısı için ÇİN (Çok İyi bir Neden) olmadıkça kullanımı pratik olmayan ÇZD (Çok Zekice bir Fikir) idi. Ancak bu düşünce uzun bir süredir geçerliğini yitirmiş durumda.

Video ve sesin Web’deki yerlerini sağlama almakla uğraştıkları süre zarfında Macromedia Flash Player adındaki bir araç sessiz sedasız ortaya çıkarak ortalama ev kullanıcılarıyla ahbaplık etmeye başladı. Başlangıçta Flash Player içinde ses ve videoyu uyumlu bir şekilde kullanamıyordu, ama bu durumu gören Macromedia’nın sihirbazları sihirli geliştirme değneklerini sallayarak Flash Player’ı yarattı. Şu anda dünya üzerindeki hemen her bilgisayarda bulunan Flash Player sadece sese hayat vermekle sınırlı kalmıyor, ayrıca sesi çeşitli karmaşık yöntemlerle kontrol de edebiliyor. Dahası, Flash Player kısa bir süre içinde videoları da kontrol etmeye başladı. Ve Web yine insanlara mutluluk veren bir yer haline geldi.

Bu derste, sadece Macromedia Flash 8 Basic’te en çok kullanılan özelliklerini tanıyarak ses ve videoyla çalışacaksınız. Ders kapsamında çeşitli sesler ithal edecek ve düzgün bir şekilde duyulmalarını sağlamak için bunların belirli özelliklerini değiştireceksiniz. Ayrıca bu derste belgenizin Timeline’ında oynatmak üzere bir video ithal edeceksiniz. Sizin elinizde sihirli bir geliştirme değneği olmadığı için ses ve videoları özelleştirme işlemini eski usullerle, yani elle yapmanız gerekecek. Bunların dışında, ses ve videolarla ilgili yapılması ve yapılmaması gerekenleri öğreneceksiniz. Çünkü bu iki kuzenin kullanılması söz konusu olduğunda bir şeyi kullanabiliyor olmak, onu kullanmak zorunda olmanız anlamına gelmez.


Bu derste şunları öğreneceksiniz:
• Ses ithal edeceğiz.
• Bir düğmenin Timeline’ına ses ekleyeceğiz.
• Ana Timeline’a ses ekleyeceğiz.
• Sesleri özelleştireceğiz.
• Video ithal edeceğiz.
• Videoları kodlayacak ve sıkıştıracağız.

Ses ve Video Kullanmak Ses ve video günümüzde pek çok uygulama için neredeyse vazgeçilmez birer öğe haline gelmiştir. Ses çoğunlukla bir geribildirim mekanizması olarak kullanılmaktadır ve bir işlemi tamamlamak için gereken talimatları sağlayarak veya e-öğrenim uygulamalarında doğru ya da yanlış cevabı seçtiklerini bildirerek kullanıcılara bir şeye tıklayabileceklerini ya da tıkladıklarını gösterir. İnternet’te eğlenceden videokonferansa (bunların hepsini Flash’la gerçekleştirmek mümkündür) kadar her yerde kullanıldığını gördüğümüz video da aslında benzer amaçlarla kullanılır. Ses ve video birlikte uygulamalarınızı daha üst seviyeler taşır ve bunu yaparken son kullanıcı deneyimini geliştirmekle kalmaz, ayrıca başka türlü sunulması mümkün olmayan bazı bilgileri sunarlar.

Ses eklemek, özellikle siteniz görme zorluğu çeken insanlara yönelikse çok faydalı olacaktır. Bir SWF dosyasına sesli ipuçları ekleyerek (basılması gereken tuşları bildiren ya da metinleri okuyan yardımcılar gibi) ziyaretçilerinizin sitenizden daha rahat faydalanmasını sağlayabilirsiniz. Serbest olarak çalışan bir müzisyen için şarkılarından birine ait bir MP3 örneği oluşturabilir ya da bir firmanın Web sitesi için, site yüklenirken çalınacak şekilde o firmanın cıngılını ekleyebilirsiniz. Bir siteye uyduruk ya da sinir bozucu bir müzik eklemek çok basittir, ancak bu, insanların siteye ilgisini azaltır. Sitenizi arkadaşlarınıza ve diğer insanlara test ettirerek onların tavsiyesi doğrultusunda gereksiz fazlalıklardan kurtulabilir ve SWF dosyalarınızda ses ve video kullanımı için daha yaratıcı ve farklı yöntemler bulabilirsiniz. Sesler ve videolar belgenizin dosya boyutunu önemli ölçüde artıracağından bu öğeleri kullanmanızın sizin tarafınızdan ve ziyaretçileriniz tarafından harcanacak bant genişliğine değdiğinden emin olmalısınız.

Sesleri ve Videoları Düzenlemek Pratik olarak uygunsa, ithal etmeden önce sesleri ve videoları harici editörlerde düzenleyebilirsiniz. Flash 8’de ses kontrolü dışında ses düzenleme özelliği yoktur. Ancak Flash 8 temel video düzenleme becerilerine sahiptir. Yeni bir video dosyasını aktarırken bu dosyayı düzenleyebilir ve/veya sıkıştırabilirsiniz. Videodan kısa klipler oluşturabilir, karelerin büyüklüğünü kırparak küçültebilir, görüntülerin renklerini düzeltebilir ve sonra bunların hepsini birleştirebilirsiniz. Ancak Final Cut Pro, Adobe Premier ya da Avid Express gibi bir video düzenleme yazılımının kullanılmasını gerektiren geçişler ya da başka özel efektler yaratamazsınız.

Bu, videolarınızı basitle çok karmaşık arasında farklı yöntemlerle düzenlemenizi sağlayan ucuz veya ücretsiz çözümler olmadığını göstermez. Windows Movie Maker 2, video dosyalarınızı hızlı ve kolay bir şekilde düzenlemenizi sağlar ve aynı zamanda ücretsiz bir yazılımdır (fakat sadece Windows XP sürümü mevcuttur). QuickTime Pro da çok makul, aynı zamanda faydalı bir yazılımdır ve çok basit video düzenleme ve sıkıştırma işlemleri yapmanızı sağlar. OS X kullanıcıları da iMovie’den faydalanabilir. Bu ücretsiz ya da neredeyse ücretsiz editörler, yavaşça belirme (fade-in), yavaşça kaybolma (fade-out), geçişler, basit filtreler ve temel renk değiştirme ve düzeltme fonksiyonlarıyla ilgili bütün ihtiyaçlarınızı karşılar. Daha gelişmiş ya da profesyonel düzeyde video düzenleme ve kurgu işlemleri için After Effects, Avid Express DV ya da Final Cut Pro gibi programları alabilirsiniz. Bu tür yazılımlarla daha ayrıntılı ve kontrollü renk düzeltme ve kurgu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.

Medya Öğelerini Kullanırken Sorumlu Davranmak Ses ve video eklerken bazı önemli kararlar vermeniz gerekir. Ziyaretçileri hesaba katmak da önemli noktalardan biridir. Bazı ziyaretçiler çaldığınız müziği dinlemek zorunda kalmayı istemeyebilir (bir ses döngüsünün kullanıldığı durumlarda buna sıkça rastlanır). Ziyaretçileriniz genel bir ayar kullanıyor ve başka müzikler dinliyor olabilir. Bu nedenle, en azından arka plan sesleri için bir kapatma (Off) düğmesi eklemeniz iyi olacaktır. Ses kontrol araçları ya da Duraklatma/Çalma (Pause/Play) geçiş kontrolleri de faydalı olur. Bu şekilde sorumlu bir davranış ziyaretçilerinizi daha çok memnun edecektir.

Ses ve video dosyaları genellikle çok büyük oldukları için, bir ilerleme çubuğu gibi bir araç kullanarak ziyaretçilere ne kadar veri aktarılması gerektiğini bildirmelisiniz. Eğer söz konusu dosya büyükse (bizim video dosyamızda olduğu gibi) içeriğin indirildiğini bir şekilde göstermelisiniz, böylece sayfanıza geldiklerinde ziyaretçilerinizin hiçbir şey olmadığını düşünmelerini engellemiş olursunuz. Videonuza ses de ekleyebilirsiniz. Bu durumda, düğmeler ya da sürgüler aracılığıyla sesi kontrol etme imkânı sunmalısınız.

Sıkıştırma, Codec’ler ve Plug-in’ler Sıkıştırma işlemiyle dosyaların boyutu küçültülür. Bunun için de, içerikte duyulması ya da görülmesi gerekmeyen bilgileri silen karmaşık matematiksel denklemlerden faydalanılır. Böylece kullandığınız video, ses ya da dosya daha çabuk indirilir. Ancak sıkıştırma işleminde her zaman biraz kalite kaybı olduğunu unutmayın.

Flash’ın dışında özellikle video dosyalarını sıkıştırmak için tasarlanmış başka yazılımlar da mevcuttur. Discreet Cleaner 6 (Mac) ya da Discreet Cleaner XL (Windows) gibi profesyonel çözümlerin yanında QuickTime Pro gibi basit bir çözümden de faydalanabilirsiniz. Flash düşünülerek tasarlanmış özeliklere sahip olan Sorenson Squeeze, videoları sıkıştırarak doğrudan FLV (Flash Video) ya da SWF formatlarına dönüştürebilir.

Windows Movie Maker 2 gibi diğer programlarla videolarınızı bir video projesini ihraç ederken sıkıştırabilirsiniz. Bu da özellikle videolarınızı Flash’ın sahip olmadığı birtakım özellikleri kullanarak düzenlemeniz gerektiğinde faydalı olabilir.

İpucu: Sıkıştırma konusuyla ilgili olarak dikkat etmeniz gereken en önemli nokta, bir kez sıkıştırdıktan sonra sesleri ya da videoları tekrar sıkıştırmaya çalışmaktan kaçınmaktır. Tekrar sıkıştırmak, materyalin kalitesini önemli ölçüde düşürür.

Dosyaları sıkıştırmak ve açmak için kullanılan küçük yazılım parçaları codec olarak adlandırılır. Bir dosya İnternet üzerinden yayınlanmak üzere sıkıştırılır ve ziyaretçinin bilgisayarında görüntülenmek üzere yine aynı codec’le açılır. Çeşitli codec örnekleri arasında Sorenson Video 3, Cinepak, QDesign Music 2 (ses), MPEG ve DivX’i sayabiliriz. Videonuzu belirli bir codec’le sıkıştırdığınızda videoyu açmak için hem sizin, hem de videonuzu izleyecek olan kişilerin bilgisayarında bu codec’in kurulu olması gerekir. Bazen QuickTime Player gibi bazı programlarda belirli codec’ler de yüklenir. Ancak diğer codec’leri ziyaretçilerin ayrıca yüklemesi gerekir.

Not: Flash, varsayılan durumda, özellikle videoları bir Flash belgesine aktarmak için kullanılan On2 VP6 codec’ini kullanır. Bu codec Flash Video Importer’da yerleşik olarak bulunmaktadır. Flash 8 Sorensen Spark codec’ini de kullanabilir.

Medya Öğelerini Çevrimiçi Olarak Sunmak
Medya öğelerini çevrimiçi olarak sunarken ziyaretçilerinizin dosyalarınızı görüntülemek için neye ihtiyaç duyacağını ve bunların indirilmesinin ne kadar süreceğini düşünmeniz gerekir. Ses ve video dosyaları kullanırken farklı bağlantı tiplerinde dosya boyutunu ve ziyaretçilerin bunları ne kadar sürede indireceğini bilmek önemlidir.

SWF dosyalarının aslında aşamalı olarak indirildiğini unutmayın. Yani bir SWF dosyası ziyaretçinin bilgisayarına indirilirken, bir yandan da oynatılır. Akma (streaming) biraz farklı bir kavramdır, çünkü aşamalı olarak indirilen bir dosyadan farklı olarak, akan sesler ve videolar tarayıcının önbelleğine kaydedilmez. Akan seslerde ve videolarda dosya, sesi sonuna kadar çaldıktan sonra (sesin döngüyle çalışmasını istiyorsanız) verileri tekrar indirmeye başlar. Dahası, akan sesler ve videolar Flash Communication Server MX gibi bir sunucu uygulaması kullanmayı gerektirir. Akan seslerle ilgili diğer bir sorun, SWF dosyasının akan sese ayak uydurmak için acele etmesidir. Dosya akan seslere ve videoya yetişeyim derken bazı kareleri atlayabilir. Eğer bu karelerde ActionScript kullandıysanız, o kodlar kaybolacaktır. İşin güzel tarafı, çok büyük akan sesler ve videolar kullanmak, çok büyük dosyaların, videokonferansların ya da sesli konferansların veya simulcast’lerin (Birinci Beyzbol Ligi gibi) sunumu için tek çözümdür.

Dosya Boyutu
SWF dosyalarınıza güzel ve ilginç içerikler eklemek konusunda özgürsünüz, ancak bunu abartmayın. Ses, video ve benzeri bileşenler, uygulamalarınızın dosya boyutunu ciddi şekilde artırabilir. SWF dosyasına medya öğeleri eklerken dikkatli olun. Sunum için kullanacağınız dosyaların boyut ve bant genişliği açısından makul olup olmadığını değerlendirin. Mesajınızı iletmenin en iyi yolu bu olabilir, ama aynı işi farklı bir şekilde yapıp dosya boyutunu örneğin 800 KB kadar küçültmeniz mümkün olabilir.

Bazı video dosyalarını İnternet üzerinden sunmak pratik bir yaklaşım değildir. Kare boyu ne kadar büyükse, dosya boyu da o kadar büyür ve dosya boyu ne kadar büyükse, indirme süresi de o kadar uzar. Lütfen eskilerin şu sözünü unutmayın: “Bir şeyi yapabiliyor olmak yapmak zorunda olmanızı gerektirmez”. Bu anlamda, eğer İnternet ortamında video kullanmanız gerekiyorsa, dosya boyunu küçük tutacak ve kontrol edebildiğiniz tüm öğeleri kontrol etmeniz gerekir. Bu öğelerden biri de “kare boyu”dur (frame size). Kare boyu 640 x 480 piksel olan bir dijital videonun İnternet üzerinden sunulması, bir filin incecik bir pipetin içinden gösterilmesinden farklı değildir. Tabii ki bunu yapmanız mümkündür, ama bunun gerçekleşmesi çok uzun bir zaman alacaktır. Örneğin 320 x 240 piksellik boyutlara sahip daha küçük bir video kullanmak daha iyi bir yaklaşım olabilir. Büyük kare boyu kullanmanız gerekiyorsa, bu videoları CD-ROM’da sunma çözümünü düşünmeniz gerekir. Gün gelecek ve bu çözümlere de gerek kalmayacak, fakat teknoloji bize o günleri gösterene kadar “daha az olan daha çoktur” sloganını benimsememiz gerekecek.


Bir Belgeye Ses Aktarmak
Flash belgelerine aktarabileceğiniz pek çok farklı dosya tipi mevcuttur. Ses dosyaları aktarmak için MP3, AIFF (Mac) ve Wav (Windows) formatlarını kullanabilirsiniz. Mac’inizde ya da PC’nizde QuickTime kuruluysa, her iki platforma da WAV ve AIFF dosyaları ve Sound Designer II dosyaları gibi ilave dosya formatları da aktarabilirsiniz. Mp3 dosyaları, Flash 8 Professional’da MediaPlayback Bileşeni ya da ActionScript kullanılarak dinamik olarak Flash 8 Basic’e yükleyebilir.

MP3’leri bir FLA dosyasına ithal edebilir ve belirli bir sesi Timeline’da çalabilir ya da SWF çalışırken bir MP3 dosyasını sunucudan dinamik olarak yükleyebilirsiniz. Bir MP3 dosyasını akan ses olarak ayarlayabilir ya da ilgili olay gerçekleştiğinde belleğe yükleyerek çalabilirsiniz.

Pek çok Flash tasarımcısı ve geliştiricisi SWF dosyalarında kullanmak üzere döngüler oluşturur ya da bir yerlerden döngüler bulur. Döngüler, uzun süren bir ses etkisi oluşturmak (ve aynı zamanda içeriği küçük tutarak indirme süresini kısaltmak) için güzel bir yöntemdir. Projelerinizde kullanmak üzere İnternet’ten ücretsiz ses döngüleri bulabilir ya da ReCycle, Cakewalk Plasma veya Acid Prp gibi bir ses yazılımını kullanarak kendi ses döngülerinizi oluşturabilirsiniz. OS X kullananlar GarageBand’i kullanabilir.

Not: Sorunsuzca tekrarlanabilen bir ses döngüsü oluşturduğunuzdan emin olun. Döngülerin, dalga şekli ‘’0 noktasından’’ geçerken başlaması ve bitmesi gerekir. Bu nokta, pozitif ve negatif dalga şeklinin arasında bulunur ve burada ses yoktur. Müziği, dalga şekli tam 0 işaretinden geçerken keserseniz, döngünün sonunda rahatsız edici ‘’pıt’’ sesini duymazsınız. Eğer varsa döngünün başında ve sonunda bulunan ekstra boşlukları da kırptığınızdan emin olun. Ölçü sayısı tek olan bir döngü oluşturmak işinizi kolaylaştıracaktır. Yani 4/4’lük bir ölçü kullanıyorsanız, hazırladığınız müzik beş ölçü olsun. Müziğin düzenli olmayan yapısı, bunun bir döngü olduğunun anlaşılmasını zorlaştıracaktır.

1.Yeni bir FLA belgesi oluşturun ve sound.fla olarak adlandırın. Bu belgeyi sabit diskinizdeki TechBookstore klasörüne kaydedin.

Bu dosyayı ses ithal etmek ve bazı sesler üzerinde denemeler yapmak için kullanacaksınız. Bununla birlikte, dosyayı Tech Bookstore Websitesinde kullanmayacağınızı hatırlatmak isterim.

2. Kitabın CD-ROM'undaki lesson07/assets yer alan sound mp3dosyasını sabit diskinize kopyalayın.

Bu dosyayı sabit diskinizde istediğiniz bir konuma kopyalayabilirisiniz. Ancak bu konumu unutmayın, bir sonraki adımda bunu kullanmanız gerekecek. Bu MP3 dosyası bir sonraki derste oluşturacağınız tur esnasında arka planda çalacak. Ses dosyasının süresi yaklaşık 8 saniye olacak ve arka plana bir olay sesi olarak dinamik bir şekilde yüklenecek.

3. File > Import > Import to Library komutunu seçin. Sabit diskinize kopyaladığınız MP3 dosyasını bulun. Dosyayı seçin ve Open (ya da Mac’te Import to Library) düğmesine tıklayın. Sound Properties iletişim kutusunu açın.



Mp3 dosyasını seçip Open (Aç) düğmesine tıkladıktan sonra ses doğrudan Flash!ın içindeki kütüphaneye aktarılacaktır. Kütüphaneyi açın ve yeni aktardığınız MP3 ses dosyasını bulun. Sese sağ tıklayın (ya da Mac’te Control tuşunu basılı tutarak tıklayın) ve bağlam menüsünden Properties’i seçin. Sound Properties iletişim kutusu açılacaktır. Bu iletişim kutusunu kullanarak Sesin dışarıya aktarılmasıyla ilgili ayarlarda değişiklik yapabilirsiniz.




4.Compression menüsünün üzerinde yer alan Use imported MP3 quality onaykutusunun işaretini kaldırın.

MP3, Flash 8’in varsayılan ses sıkıştırma tipidir, dolayısıyla Compression menüsündeki otomatik olarak seçili durumdadır. Burada bir MP3 dosyası ithal ettiğiniz için, Flash ithal edilen ses dosyasının kalite ayarlarını kullanmak istediğinizi düşünecektir. Bu onay kutusunun işaretini kaldırmak size Flash’taki kalite ayarlarını değiştirme imkânını verir, böylece daha yüksek ya da daha düşük kalitede bir ses elde edebilirsiniz. Sesin kalitesini yükseltmek tabii ki dosya boyutunun büyümesine sebep olacaktır.



MP3 sıkıştırma tipinin farklı bir rate değerlerinde nasıl sonuç verdiğini ilgili ayarı birkaç dakika kurcalayarak test edin. Son SWF dosyasında yeni bit rate değerine sahip sesin neye benzediğini duymak için Test düğmesine tıklayın. Siz Bit rate değerini değiştirdikçe, elde edilen MP3 dosyasının boyuyla ilgili özet bilgiler iletişim kutusunun alt tarafında görüntülenecekir.

İşinizi bitirdikten sonra OK düğmesine tıklayarak iletişim kutusunu kapatınız.

Not: Publsh Settings iletişim kutusunu kullanarak (File > Publsh Settings) bütün ihraç seçeneklerini ayarlayabilirsiniz. Ancak Sound Properties iletişim kutusunda yaptığınız dosya ihraç etme ayarları daha önceki ayarları geçersiz kılacaktır. Bununla birlikte Publsh Settings iletişim kutusunda ‘’Override sound settings’’ (Ses ayarlarını geçersiz kıl) seçeneğini işaretlerseniz, Sound Properties iletişim kutusunda yapılan ayarlar geçersiz kılınır. Publish Settings iletişim kutusu hakkında ayrıntılı bilgiyi Ders 11 ‘de göreceğiz.

5. Bir sonraki uygulamaya geçmeden önce dosyayı kaydedin.